Czosnek - naturalny środek leczniczy

Nie wyobrażam sobie gotowania ani walki z przeziębieniem bez użycia czosnku. On po prostu musi być w mojej kuchni zawsze - nie tylko ze względu na jego charakterystyczny smak i zapach, ale i właściwości.

Czosnek pospolity (Allium sativum L.) należy do najstarszych roślin użytkowanych przez człowieka. Świeże ząbki czosnku zawierają około: 60-65% wody, 32% węglowodanów (w tym inulinę), 5,6–6,45% białka. Spośród witamin w największej ilości obecne są witamina C oraz witaminy z grupy B (zwłaszcza B1). Wśród składników mineralnych dominują potas, żelazo, magnez i fosfor. Czosnek wyróżnia się także dużą zawartością siarki: jego ząbki zawierają olejek lotny (zwany olejkiem czosnkowym) z alliiną i enzymem allinazą. Po roztarciu/przekrojeniu czosnku enzym ten zamienia alliinę w allicynę (związek o charakterystycznym zapachu oraz bakteriobójczych i hipoglikemicznych właściwościach) i kwas pirogronowy. Zawartość olejku w cebulkach waha się (według różnych źródeł) od 0,005% do 0,4% i zależy od warunków ekologicznych. Kaloryczność czosnku jest dość duża i wynosi 146 kcal/100 g produktu, jednak głównie stosuje się go jako przyprawę i używa w niewielkich ilościach.

Czosnek jest stosowany w różnych postaciach: świeży, suszony, liofilizowany, sproszkowany lub kapsułkowany. Najbardziej aktywny jest jednak świeży, rozdrobniony. Poddany obróbce termicznej traci swoje właściwości bakteriobójcze, ale zachowuje aktywność przeciwgrzybiczą i przeciwutleniającą.

Czosnek od dawien dawna znany był ze swoich właściwości leczniczych i mimo, że od tej pory upłynęło wiele czasu nadal jest nie tylko doceniany, ale też używany z większą świadomością jego zalet. Do właściwości czosnku można zaliczyć:

- działanie przeciwbakteryjne - jest skutecznym środkiem antybiotycznym przeciw wielu bakteriom w tym Staphylococcus aureus, Streptococcus, Escherichia coli i Klebsiella pneumoniae. Również negatywnie oddziałuje na bakterie Helicobacter pylori, które odpowiedzialne są za stany zapalne, owrzodzenia, a w następstwie raka żołądka. Czosnek przyczynia się także do niszczenia bakterii Mycobacterium, które mogą powodować gruźlicę,
- jest skutecznym środkiem na niszczenie robaków w organizmie,

- właściwości przeciwgrzybicze - pomaga w leczeniu zakażeniem drożdżakowym, pleśniawki w jamie ustnej oraz pleśniawki pochwowej,

- działanie antywirusowe - w badaniach in vitro świeży czosnek, allicyna i inne związki siarkowe niszczyły wirusa opryszczki, grypy rzekomej, pęcherzykowego zapalenia jamy ustnej,

- regulowanie składu flory bakteryjnej jelit,

- poprawia trawienie pokarmowe,

- działa żółciopędnie oraz żółciotwórczo,

- obniża poziom cholesterolu oraz triglicerydów we krwi,

- wzmaga produkcję insuliny wytwarzanej przez trzustkę, 

- działanie przeciwmiażdżycowe (wpływa na hamowanie łączenia i zlepiania się płytek krwi),

- jest silnym przeciwutleniaczem i chroni organizm przed działaniem wolnych rodników,
- wzmacnia odporność organizmu - zwiększa właściwości obronne organizmu,

- może wykazywać działanie przeciwnowotworowe - badania wykazały ujemną zależność
pomiędzy spożyciem czosnku a częstotliwością występowania
raka okrężnicy i jelita grubego,

- działanie profilaktyczne i lecznicze przy zatruciu ołowiem.

Mimo tak wielu zalet czosnku istnieją przeciwwskazania do jego spożywania. Ostrożność w przyjmowaniu czosnku powinny zachować kobiety w ciąży oraz karmiące piersią - wpływa on bowiem na zmianę smaku i zapachu mleka, ponadto może być przyczyną uciążliwych dolegliwości kolkowych, a nawet biegunek u niemowląt. Jednak jeśli dziecku nie przeszkadza zapach ani smak mleka, po spożyciu przez mamę dania z dodatkiem czosnku, nie ma potrzeby wykluczania go z diety. 

Czosnku nie powinny spożywać osoby, które przyjmują regularnie insulinę bądź mają stosunkowo niskie ciśnienie krwi oraz chorują na nieżyty żołądka lub jelit. Również osoby przygotowujące się do operacji powinny go unikać, ponieważ rozrzedza krew. Czosnek może wchodzić w interakcje z różnymi lekami, więc nie zawsze jego przyjmowanie jest wskazane. Dodatkowo przyjmowany w zbyt dużych ilościach może powodować biegunkę, uczucie zmęczenia, ból głowy oraz problemy żołądkowe.

A na koniec kilka ciekawostek:

- w Egipcie czosnek był otaczany kultem - z jego ząbków robiono naszyjniki i zawieszano je dzieciom, aby nie miały robaków,
- budowniczowie piramid jedli czosnek dla wzmocnienia wycieńczonego organizmu,

- podobno kobieta może zaradzić swej bezpłodności wkładając do pochwy czosnek ;),

- we Francji przetrwała legenda, że gdy urodził się Henryk IV (1553-1610), jego dziadek natarł mu usta czosnkiem i dał wypić kilka kropel wina. Dlaczego? Ponieważ wierzył, że dzięki temu wnuk będzie mógł dużo pić, nie upijając się, a ponadto zachowa wszelkie siły, jakie daje magia czosnku,
- przez wiele wieków wierzono, że odstrasza czarownice i wampiry oraz chroni przed złymi mocami i urokiem (zazwyczaj ząbki czosnku wieszano przed wejściem do domostwa),
-w Anglii czosnek uchodził za afrodyzjak,

- jadalne są nie tylko główki czosnku, ale także liście, łodygi oraz kwiaty,

- polski czosnek ma różowo-szarą łupinę, ma intensywny smak i zapach, a po dłuższym przechowywaniu zaczyna kiełkować albo usychać - dlatego w sklepie szukajcie czosnku o takiej barwie (unikajcie całego białego),
- pamiętajcie, że przypalony czosnek staje się gorzki,
-mikstura na przeziębienie: mleko z miodem i czosnkiem (nie stosujcie gorącego mleka, a ciepłe - w temp. powyżej 60°C czosnek traci swoje cenne właściwości, natomiast miód w temp. powyżej 40°C),

- specyficzny zapach czosnku, który przez wielu nie jest zbyt lubiany, może być częściowo łagodzony, między innymi jednoczesnym spożywaniem ze świeżą natką pietruszki, selerem albo piciem czerwonego wina.